Alcohol heeft altijd een rol gespeeld in Karamoja. De zogenaamde “ngagwe” (illegale alcohol gestookt van sorghum en maïs) heeft een belangrijke sociaal-culturele, economische en voedingswaarde voor de lokale gemeenschap. In het verleden werd alcohol met name gedronken door stamoudsten tijdens traditionele ceremonies en vieringen. Tegenwoordig vormt alcohol één van de grootste problemen in Karamoja…
Gevolgen van alcoholmisbruik
Sinds de ontwapening in 2009 is Karamoja een relatief veilig gebied. In tegenstelling tot vroeger, kan men tegenwoordig zonder angst tot laat in de nacht samenkomen. Ook is alcohol tegenwoordig overal verkrijgbaar en bijzonder goedkoop.
Sinds het einde van de stammenstrijd importeren bedrijven commerciële “waragi” uit Kampala en Jinja. Een sachet waragi van 100 ml alcohol (40%) kost 500 Oegandese shillings, ofwel 12 eurocent.
89% van de bevolking verkiest de nog goedkopere lokale alcohol boven commerciële waragi. De productie en verkoop van zelf gebrouwen alcohol vormt voor veel vrouwen in Karamoja een belangrijke inkomstenbron. Om die reden wordt alcohol in de van oorsprong pastorale gemeenschap ook wel het “vee van de vrouwen” genoemd.
Alcohol is voor volwassenen vaak een vervanging van de maaltijd. Het residu (“adakai”) van de alcohol is een belangrijke voedingsbron voor de gehele bevolking, inclusief kinderen. Door aanhoudende droogte, een krimpende veestapel en schaarste is deze vitaminearme maaltijd vaak het enige wat kinderen binnenkrijgen. Melk is vervangen door alcohol. Overmatig alcoholgebruik door zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven zorgen voor meer schadelijke effecten voor de gezondheid van jonge kinderen.
Alcoholmisbruik heeft negatieve effecten voor de hele gemeenschap. Een bijzonder kwetsbare groep is de jeugd. Zij hebben vaak geen financiële middelen om veehandel te drijven of een opleiding af te ronden. De kosten van onderwijs zijn te hoog en zonder goede opleiding kunnen zij geen goede baan vinden. Jongeren hebben geen dag invulling en voelen zich hopeloos. Zij gebruiken hun kleine inkomsten om gezamenlijk alcohol te drinken en proberen zo hun zorgen te vergeten. Bij goudmijnen of in de landbouw wordt dagloon zelfs vervangen door betaling in alcohol.
Overmatig alcoholgebruik is een van de grootste sociaal-medische problemen in Karamoja. In Matany, een van de grootste ziekenhuizen in de regio, neemt het aantal patiënten met directe alcohol-gerelateerde klachten sterk toe. Enkele zichtbare gevolgen van alcohol zijn gewichtsverlies, rode ogen en lippen en overmatig hoesten. Soms raken mensen extreem verward. Lever-afbraak door overmatig alcoholgebruik is met 11% de derde doodsoorzaak in Karamoja.
Overmatig alcoholgebruik leidt niet alleen tot verslechtering van de gezondheid, maar ook tot verslechtering van hygiëne en productiviteit en een toename van criminaliteit, ongevallen, armoede en huiselijk geweld. Met name geweld gericht tegen vrouwen. Overmatig alcoholgebruik zorgt voor een toename van stress, huiselijk geweld, verkrachtingen en de verspreiding van HIV en andere SOA’s. Daarbij gaat er in het brouwproces regelmatig iets mis, waardoor de alcohol giftig wordt.
“Onze” leerlingen
Een groot deel van de leerlingen gesponsord binnen ons programma heeft te maken (gehad) met overmatig alcoholgebruik door ouders en verzorgers. Alcoholmisbruik leidt vaak tot verwaarlozing en zorgt er in extreme gevalleen zelfs voor dat de verslaafde familie vergeet, vee verkoopt en vergeet te eten. Alle inkomsten worden besteed aan alcohol, in plaats van goede voeding, kleding, gezondheidszorg of schoolgeld voor de kinderen. Er wordt geen kapitaal opgebouwd.
Kinderen nemen de taken van hun ouders over, zoals; werken op het land, eten koken, kleding wassen, etc. Daarnaast bestaat het risico dat zij dit gedrag (het drinken van grote hoeveelheden alcohol) normaal gaan vinden of zelfs overnemen. Een van de kinderen in ons CCA sponsorprogramma kookte op 5-jarige leeftijd al hele maaltijden op houtvuur en verzorgde zelfstandig haar drie jaar jongere broertje.
De 14-jarige Augustine woont bij zijn oma. Zijn moeder is overleden en zijn vader zit in de gevangenis. Augustine vertelt dat zijn oma erg veel alcohol drinkt. Zij komt elke dag dronken thuis en zoekt continue ruzie. Augustine krijgt thuis niets te eten en bedelt voor maaltijden bij zijn vrienden in het dorp. Tijdens de lesweken slaapt en eet Augustine op school, maar tijdens de schoolvakanties heeft hij het zwaar.
Officieel is de handel in illegale alcohol verboden. Toch zijn het met name de religieuze leiders die een rol spelen in het tegengaan van alcoholmisbruik. In Amudat, waar het Christendom sterk omarmt wordt door de Pokot gemeenschap, komt overmatig alcoholgebruik minder voor.
Alcohol zorgt voor veel problemen en verdriet bij “onze” leerlingen in Karamoja. Dit is wat wij doen:
- Toekomstperspectief. Het hoofddoel van ons programma is het verbeteren van het toekomstperspectief van de leerlingen, door middel van onderwijs en basisbehoeften.
- Psychologische begeleiding. Het is belangrijk voor de kinderen en jongeren om in vertrouwen te kunnen praten over hun trauma’s en ervaringen. Wij bieden hen een luisterend oor en zoeken samen met hen naar passende oplossingen.
- Voorlichting van leerlingen. Veel leerlingen hebben met eigen ogen de negatieve effecten van alcohol gezien. Toch is het belangrijk om met hen te praten over goede normen en waarden, om risico-gedrag te voorkomen. Alcoholgebruik op de basisschool en middelbare school is not-done. Bij deze voorlichting betrekken wij Christelijke inzichten en religieuze leiders.
- Gesprekken met ouders en verzorgers. Bij gebrek aan therapie of afkickklinieken, proberen onze partners het gesprek aan te gaan met ouders en verzorgers die overmatig alcohol gebruiken. Wij wijzen hen op hun ouderlijke verantwoordelijkheden en bieden hen hoop.
- Voorlichting in de gemeenschap. Regelmatig nemen wij samen met onze partners de tijd om te spreken met lokale leiders en ouderen. Gezamenlijk lichten wij gemeenschappen voor over de risico’s van overmatig alcoholgebruik en de rechten van kinderen. Het recht op verzorging, voeding, gezondheidszorg, onderwijs, onderdak, etc. Bewustwording en verandering van gedrag is een langzaam proces, waarvan wij hopen in de toekomst effecten te zien.
Bron:
The silent gun: changes in alcohol production, sale and consumption in post-disarmament Karamoja, Uganda (Karamoja Resilience Support Unit, September 2018)
Afbeeldingen van Uganda Radio Network
