Oeganda heeft de laatste jaren belangrijke stappen gezet in de strijd tegen HIV en AIDS. Met 1,000 nieuwe besmetting en 500 doden per week, vormt HIV / AIDS echter nog steeds een groot probleem. Naar schatting zijn 1.4 miljoen Oegandezen HIV positief. Met 7.1% is het percentage hoger onder vrouwen dan onder mannen (4.4%). Het aantal nieuwe besmettingen nam in Oeganda in de periode 2010-2018 met 43% af. Een zeer positief signaal! Maar waar de verspreiding van HIV en AIDS in veel gebieden in Oeganda daalt, neemt HIV en AIDS juist toe in Karamoja.
Oorzaken van toename HIV besmettingen
In 2000 was de prevalentie van HIV 1.7% in Karamoja. Dit percentage verdriedubbelde in de periode tot 2018. Volgens lokale leiders neemt het aantal HIV besmettingen nog steeds toe, met name onder de kwetsbare en arme bevolking. De snelle verspreiding van HIV wordt onder andere verklaard door de sinds 2009 ontstane vrede en veiligheid, de verbeterde infrastructuur en de toename van handel en economische activiteiten. Met de modernisering en hoge alcoholconsumptie (lees hier meer over alcoholgebruik in Karamoja), is er een afbrokkeling van de traditionele normen en waarden zichtbaar. Zo komt prostitutie steeds vaker voor in steden in Karamoja, terwijl dit van oorsprong een taboe is in de Karamojong cultuur. Van alle prostituees in Oeganda, heeft gemiddeld een derde HIV. Condoomgebruik is laag, omdat klanten vaak meer willen betalen voor seks zonder condoom. Door stigmatisering en wetgeving is seks tussen mannen in Oeganda zeer uitzonderlijk.
Waar jongeren tijdens de stammenstrijd al op jonge leeftijd in het huwelijk traden, ligt de leeftijdsgrens tegenwoordig hoger. Jongeren zijn vaker voor het huwelijk al seksueel actief en onderhouden wisselende seksuele contacten. Waar mannen vroeger vooral seksueel contact hadden met hun vrouw(en), hebben zij tegenwoordig vaker ook eenmalige bedpartners.
Andere oorzaken voor de verspreiding van HIV en AIDS zijn besnijdenissen van jongens en meisjes, onwetendheid over de HIV-status en moeder-kind besmettingen. In Karamoja was er door de lage prevalentie lange tijd weinig aandacht voor HIV en AIDS. Daarnaast rusten er taboes op seksuele voorlichting, het gebruik van condooms en het testen voor SOA’s. Steeds meer Oegandezen weten hun HIV-status en nemen ART medicijnen om het virus te onderdrukken. In Oeganda neemt 73% van de volwassenen en 66% van de besmette kinderen medicatie. Deze percentages liggen lager onder de HIV positieve bevolking van Karamoja.
Gevolgen van HIV
HIV breekt stapje voor stapje het immuunsysteem, totdat het zo verzwakt is dat je lichaam zich bijna niet meer kan beschermen tegen bacteriën en virussen. Jaarlijks overlijden 24,500 Oegandezen aan AIDS. Gelukkig neemt het overgrote deel van de HIV positieve bevolking inmiddels virus remmende medicatie. Deze medicatie is gratis beschikbaar in Karamoja. De ART’s hebben echter vervelende en soms heftige bijwerkingen, zoals moeheid, gewichtsverlies, stemmingswisselingen, uitslag, misselijkheid en braken. Een van onze gesponsorde kinderen vertelt dat zij ’s nachts vaak moeite heeft in slaap te komen en veel angstaanjagende nachtmerries heeft. Op school kan ze zich soms moeilijk concentreren.
De moeder van een gesponsorde leerling vertelt: “Ik werd zonder het te weten door mijn man besmet met HIV. Ik kwam er pas achter toen ik al bevallen was en borstvoeding gaf. Toen was het al te laat, onze dochter had HIV. Mensen behandelen mij anders in het dorp. Alsof ik vies ben. Mijn dochter en ik slikken HIV remmers. Ik durf mijn dochter niet te vertellen dat ze HIV heeft. Ik ben bang dat ze boos wordt op mij of slecht gaat denken over zichzelf. Ze is zo slim! Het doet elke keer pijn wanneer ze aan mij vraagt waarom zij wel die bittere medicijnen moet slikken, en haar broertje niet. Met CCA heb ik afgesproken dat we samen met haar gaan praten als ze wat ouder is.”
“Onze” leerlingen
Enkele van onze leerlingen zijn ouders of verzorgers verloren aan AIDS. Anderen leven zelf met het virus of zien hun ouders / verzorgers verzwakken door de ziekte. HIV en AIDS hebben (potentieel) desastreuze gevolgen voor de families. Dit is wat wij doen om HIV besmettingen te voorkomen en kinderen die lijden aan de gevolgen van HIV te ondersteunen:
- Voorlichting van leerlingen. Kennis is het belangrijkste middel om HIV en andere SOA’s te voorkomen. Wij geven regelmatig seksuele voorlichting en praten met de leerlingen over seksueel contact, voorbehoedsmiddelen, de impact van HIV en het voorkomen van SOA’s en zwangerschappen. Onze afspraak is: eerst een diploma. Wanneer leerlingen toch seksueel contact aangaan, is dit in de regel veilig en altijd met wederzijdse instemming.
- Medische aandacht. Wij testen “onze” leerlingen regelmatig voor HIV. Op die manier kunnen wij direct ingrijpen en medicatie regelen. De HIV positieve leerlingen nemen allemaal remmende medicatie en ontvangen waar nodig extra zorg of voeding.
- Begeleiding en toekomstperspectief. Veel mensen met HIV kampen met depressie en gebrek aan zelfvertrouwen. Zij hebben te maken met stigmatisering in de gemeenschap. Daarom is het extra belangrijk om met de HIV positieve ouders, verzorgers én leerlingen te praten en hen vertrouwen te geven in de toekomst. In het creëren van een beter toekomstperspectief voor kinderen met HIV speelt een goede opleiding een erg belangrijke rol.
- Voorlichting van ouders, verzorgers en de gemeenschap. Om de verspreiding van HIV te voorkomen, is het belangrijk dat ouders, verzorgers en mensen in de gemeenschap kennis hebben. Wij werken samen met ziekenhuizen, scholen en lokale leiders om mensen beter voor te lichten over HIV en de gevolgen. Wij overtuigen ouders en verzorgers die al leven met het virus om remmers te slikken en zo henzelf en hun (ongeboren) kinderen te beschermen. Wij geven hen hoop: er is een leven voor én met HIV.
De situatie van mensen met HIV/AIDS is verslechterd door COVID-19. Veel manieren om geld te verdienen zijn verboden en door armoede kan de bevolking niet aan eten komen. HIV positieve mensen in Karamoja maken zich zorgen over het slikken van HIV remmers zonder voldoende voeding. Onze HIV positieve leerlingen ontvangen waar nodig extra zorg en voeding tijdens de COVID-19 lockdown in Oeganda.
Bronnen:
Confronting rising HIV prevalence in Karamoja (New Vision, 8 December 2016)
HIV and AIDS response in Uganda 2019 (Uganda AIDS commission, 2019)
HIV and AIDS in Uganda (Avert, 2019)
COVID-19 Crisis: Karamoja people living with HIV AIDS shun taking ARV’s over lack of food (PML Daily, 6 mei 2020)
